Xu hướng 70 năm 'Đề cương Văn hóa Việt Nam': Động lực và đích của sự phát triển.

Sơn Tùng Thể thao & Văn hóa

Do Ban truyền giáo Trung ương tổ chức, cuộc Hội thảo khoa học 70 năm đề cương Văn hóa Việt Nam diễn ra sáng 18/9 tại Hà Nội, với sự tham gia của khá nhiều nhà nghiên cứu văn hóa. Vậy nhưng, bản Đề cương Văn hóa Việt Nam vẫn có sức lan tỏa mãnh liệt, khi đặt trong giai đoạn lịch sử đặc thù: giang san chưa giành được độc lập, người dân sống một cổ hai tròng (Pháp - Nhật), nạn đói đang hoành hành, Thế chiến II đang nổ ra dữ dội.

Và bước vào thế kỷ 21, chúng ta tiếp chuyện tìm thấy điểm tựa ở Đề cương Văn hóa Việt Nam ý thức quý trọng văn hóa để hướng tới một thời kỳ phát triển mới: xem văn hóa không chỉ là động lực mà còn là mục tiêu của sự phát triển” - GS Phong Lê nhận xét thêm.

Hội thảo khoa học 70 năm Đề cương Văn hóa Việt Nam Từ đường lối của bản đề cương, Hội Văn hóa Cứu quốc việt Nam ra đời vào tháng 4/1943 và tức thì thu hút đông đảo những gương mặt văn nghệ sáng giá bấy giờ như Nguyễn Đình Thi, Đỗ Nhuận, Kim Lân, Nguyên Hồng, Xuân Diệu, Trần Văn Cẩn.

Người nghe tốc ký vào sổ tay, cố ghi lại trong trí nhớ, rồi lại truyền miệng phổ quát cho nhau. Còn vào năm 1943, theo trí nhớ của nhà văn, nhà viết kịch Học Phi và nhà văn Tô Hoài (những nhân chứng sống ít ỏi còn lại), tổ chức Đảng đi phổ quát văn kiện về văn hóa nói trên cũng tiến hành theo hình thức tuyên truyền bằng miệng. 1. Theo đánh giá chung của các đại biểu tại cuộc tọa đàm, bản Đề cương lịch sử này là một trong những nghị quyết về văn hóa quan yếu của Đảng ít chữ nhất, lý luận cũng rất giản dị, chỉ là sự gợi mở.

Nhà văn Hữu Thỉnh kể: “Nghe Suối mơ, Trương Chi chúng ta tưởng không còn có ai mộng mơ hơn Văn Cao. Trong đề cương có nhắc tới các nguyên tắc dân tộc hóa, đại chúng hóa và khoa học hóa - những nguyên tắc của cuộc vận động văn hóa VN trong thời đoạn lịch sử đó.

2. Rồi tiếp đến là sự ra đời của hàng loạt sáng tác đặc biệt, trong đó đáng để ý nhất là kịch bản Vũ Như Tô (Nguyễn Huy Tưởng), mượn câu chuyện lịch sử và hình tượng nghệ sĩ để khẳng định thông điệp: nghệ thuật phải phục vụ cho lợi. Ấy thế mà khi tham gia Hội Văn hóa Cứu quốc, ông viết hành quân ca , rồi trực tiếp lãnh đạo một nhóm biệt động giết hại những tên tay sai phản động khét tiếng ở Hải Phòng và rất kiêu hãnh có thể sử dụng thuần thục súng ngắn cả 2 tay”.

Dẫn lời một đồng nghiệp chuyên sưu tầm, lưu trữ các tư liệu văn chương cũ, nhà văn Đỗ Kim Cuông (Phó chủ toạ Liên hiệp các hội văn chương nghệ thuật VN) kể: Bản Đề cương Văn hóa Việt Nam năm 1943 của Đảng được công bố bằng văn bản chính thức lần đầu vào tháng 12/1945 trên tập san tiền phong số 1 (cơ quan ngôn luận đầu tiên của Hội Văn hóa Cứu quốc).

000 chữ, được khởi thảo bởi cố Tổng Bí thư Trường Chinh.

Của quần chúng, cho chính nghĩa. “Có thể coi Đề cương Văn hóa Việt Nam là sự đấu trong mạch sâu một tiến trình đã diễn ra từ thập niên mở màn thế kỷ, với công đóng góp của nhiều thế hệ trí thức, từ Nho học sang Tây học” - GS Phong Lê khẳng định - “Và một nền văn hóa mới dần dần hình thành thay cho nền văn hóa cũ, xóa tan không khí bức bối, phạm nhân đầu thế kỷ”.

Ra đời năm 1943, bản Đề cương Văn hóa Việt Nam chỉ có hơn 3. Dân tộc hóa, đại chúng hóa và khoa học hóa, là sự trả lời các nhu cầu cấp thiết nổi lên trong những cảnh huống đặc biệt của lịch sử.

“Bài học từ Đề cương Văn hóa Việt Nam đến thời điểm này vẫn còn nguyên giá trị. Nhưng ngược lại, đây lại là một trong những quyết nghị có sức sống lâu bền và giá trị thực tế đến kỳ lạ.